Een deel van de bijstandgerechtigden in Utrecht, Tilburg, Groningen en Wageningen mag straks bijna € 200 per maand bijverdienen zonder dat zij gekort worden op hun uitkering. Dat heeft staatssecretaris Jetta Klijnsma van Sociale Zaken vrijdag in een brief aan de Tweede Kamer geschreven.
Klijnsma spreekt al ruim een jaar met de vier steden, die graag toestemming willen om in de praktijk te experimenteren met soepeler regels voor bijstandsgerechtigden. Volgens Utrecht, Tilburg, Groningen en Wageningen is de huidige Participatiewet, waaronder de bijstand valt, te rigide. Uitkeringsgerechtigden moeten verplicht solliciteren of vrijwilligerswerk doen op straffe van sancties.
Vertouwen
De gemeenten zijn daardoor veel tijd kwijt aan controles en maatwerk is niet mogelijk. Ze vragen zich af of sommige bijstandgerechtigden misschien sneller aan de slag gaan als zij meer vrijheid en vertrouwen krijgen, minder achter de broek worden gezeten en eventuele bijverdiensten niet meteen moeten opgeven bij de uitkeringsinstanties.
Het kabinet was er lang niet happig op experimenten toe te staan, omdat de nieuwe, strenge Participatiewet pas kort geleden — in 2015 — is ingegaan. Bovendien zien sommige voorstanders van de bijstandexperimenten dit als een opmaat naar een zogeheten ongeclausuleerd basisinkomen voor alle Nederlanders. De overheid verstrekt dan alle volwassen burgers een vast maandinkomen zonder daaraan voorwaarden te stellen. Critici spreken smalend van ‘gratis geld’ en achten dit onbetaalbaar. Klijnsma wilde ook per se niet experimenten toestaan, waarbij iemand die vanuit de bijstand gaat bijverdienen en niets hoeft af te dragen, uiteindelijk meer overhoudt dan iemand met een laag inkomen die wel een volledige baan heeft’, zei ze deze zomer in het FD. Dat is volgens haar onrechtvaardig.
Grens aan bijverdienen
De PvdA-staatssecretaris lost dit dilemma op door de mogelijkheid tot bijverdienen aan banden te leggen. De bijstandgerechtigden die in Utrecht, Tilburg, Groningen en Wageningen deelnemen, mogen straks maximaal 50% van hun inkomsten uit werk verdienen, tot een maximum van € 199 per maand voor alleenstaanden en een gezamenlijk maximum van € 142 euro voor gehuwden. Zij kunnen op deze manier nooit boven het wettelijk minimumloon uitkomen, waardoor het vinden van een volledige betaalde baan aantrekkelijk blijft.
De vier steden krijgen twee jaar de tijd om samen met hun universiteiten wetenschappelijk uit te vinden wat in de praktijk het beste werkt om uitkeringsgerechtigden weer aan het werk te helpen. Dát moet het hoofddoel zijn van de experimenten. De bijstandgerechtigden die eraan meedoen, worden in verschillende groepen ingedeeld. Naast een groep die mag bijverdienen, is er ook een groep die tijdelijk ontheven wordt van de sollicitatie- en re-integratieplichten. Een andere groep wordt juist nog intensiever door de overheid begeleid naar werk.
Meer animo
Inmiddels hebben ook een aantal andere gemeenten, waaronder Leeuwarden, Enschede en Gouda, aangegeven geïnteresseerd te zijn in proeven met de zogeheten ‘regelluwe bijstand’. In totaal wil Klijnsma 25 gemeenten toestaan te experimenteren. Zij moeten dan eerst wel toestemming vragen, zo staat in de Kamerbrief.
Vrijdag bezocht een commissie van vier Franse senatoren Utrecht om te praten over de experimenten met de bijstand. Ook in Frankrijk is recent de discussie over de invoering van een basisinkomen opgelaaid, naar aanleiding van een rapport van het economisch bureau waarin wordt voorspeld dat de robotisering veel werkgelegenheid gaat vernietigen. De Franse delegatie bezocht eerder deze maand ook Finland, waar de overheid eveneens een grote proef gaat houden met een basisinkomen. Donderdag deed ze de Tweede Kamer aan.
FD 30 september 2016